USLUGE – SLOVO H

Haptoglobin je serumski protein koji se sintetizuje u jetri i čija je uloga uklanjanje slobodnog plazma  hemoglobina.

Uzroci povišenih vrijednosti:

1. Upalne bolesti: reaktant akutne faze.
2. Maligne i autoimune bolesti
3. Kolageno-vaskularne bolesti
4. Bubrežne bolesti
5. Trauma
6. Hirurški zahvati
7. Lijekovi: androgeni, steroidi
8. Diabetes mellitus
9. Opstruktivna bolest jetre

Uzroci sniženih vrijednosti:

1. Autoimuna hemolitička anemija
2. Malarija
3. Sarkoidoza
4. Sferocitoza
5. Talasemija major
6. Estrogeni
7. Transfuzijske reakcije
8. Megaloblastična anemija
9. Teška bolest jetre
10. Veliki hematomi tkiva
11. Infektivna mononukleoza
12. Lijekovi: oralni kontraceptivi

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Hidroksiprolin je glavna komponenta proteina kolagena.Hidoksilacija prolina zahtjeva askorbinsku kiselinu (vitamin C). U pravilu prvi pokazatelji su problemi sa desnima i kosom. Nedostatak askorbinske kiseline kod ljudi dovodi do rezultirajućeg defekta hidroksilacije prolina iz kolagena sa reduciranom stabilnošću molekule kolagena, što dovodi do pojave bolesti skorbuta. Povišene vrijednosti hidroksiprolina su takodje dokazane u Paget-ovoj bolesti.

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Klinički značaj:

Biohemijska dijagnoza i praćenje crijevnog karcinoidnog sindroma.

Kliničke informacije:

5-Hidroksi-indoleoctena kiselina (5-HIAA) je glavni metabolit serotonina i izlučuje se u urinu. Crijevni karcinoidni tumori zajedno s neuroendokrinim tumorima mogu proizvesti suvišne količine 5-HIAA i serotonina posebno kod osoba s karcinoidnim sindromom. Karcinoidni sindrom karakteriziraju karcinoidni tumori, bolesti srca i hepatomegalija. Mjerenje 5-HIAA u 24-satnom uzorku urina može dijagnosticirati karcinoidnu bolest s visokom specifičnošću.

Tumačenje:

Povišeno izlučivanje 5-hidroksiindoleoctene kiseline je vjerojatan pokazatelj prisutnosti tumora koji proizvodi serotonin, ako su isključeni farmakološki i prehrambeni artefakti.

Mjere opreza:

Unos hrane s visokim sadržajem serotonina (avokado, patlidžan, svi plodovi [uključujući banane, dinja, grejp, kiwi, dinja, ananas, šljive], svi orašasti plodovi , paradajz i proizvodi od paradajza, u roku od 48 sati od prikupljanja urina može rezultirati pogrešno povišenim izlučivanjem 5-hidroksiindoleoctene kiseline (5-HIAA). Brojni lijekovi utječu na izlučivanje 5-HIAA različitim mehanizmima, uključujući povećanu sintezu, metabolizam i oslobađanje serotonina, te inhibiciju izlučivanja. Ako je klinički izvedivo, prekinite sljedeće lijekove najmanje 48 sati prije uzimanja uzoraka.

-Acetaminofen (Tylenol ili generičke verzije)

-Aspirin

-Antihistaminici

– Sirupi

– lijekovi protiv gripe

Pacijent bi također trebao izbjegavati kofeinirane napitke kao što su čaj i kafa ili kofeinirana hrana 48 sati prije i tokom uzimanja uzoraka.

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

HbA1c nastaje ne-enzimatskom glikacijom slobodne amino skupine na N-kraju β-lanca hemoglobina A0. Razina HbA1c proporcionalna je razini glukoze u krvi. Budući da glukoza ostaje vezana na crvene krvne stanice sve vrijeme njihovog života, određivanje HbA1c ukazuje na srednju dnevnu razinu glukoze u krvi tijekom protekla 2 mjeseca. Određivanje HbA1c se stoga smatra vrlo važnim dijagnostičkim alatom u praćenju kontrole ishrane, te terapije u liječenju dijabetesa. Učinkovita kontrola glukoze u krvi vrlo je važna u prevenciji ketoze i hiperglikemije te može smanjiti pojavu i ozbiljnost kasnih komplikacija dijabetesa, kao što je retinopatija, neuropatija, nefropatija te srčana oboljenja.

Povišeno:

Povišene vrijednosti javljaju se u nedovoljno kompenziranih osoba s dijabetesom.

Vrijeme određivanja:

Rezultat isti dan

Hepatitis uzrokovan virusom B (HBV) je najčešći uzrok svih hepatitisa. HBV se nalazi u krvi i drugim tjelesnim tekućinama. Širi se kad krv ili tjelesna tekućina zaražene osobe uđe u tijelo ili tjelesnu tekućinu osobe koja nije imuna. HBV se širi preko spolnog odnosa bez zaštite sa zaraženom osobom, višekratnom upotrebom igli ili prilikom izlaganja na poslu, ili sa zaražene majke na njeno dijete pri porodu. Izlaganje zaraženoj krvi u BILO KOJOJ situaciji rizičan je za prijenos (zarazu). HBsAg se koristi za dijagnozu akutne ili kronične infekcije hepatitisom B, te za probiranje davalaca krvi na prisutnost HBV infekcije. To je rani znak zaraze virusom hepatitisa B i najviše ga u krvi ima odmah nakon inkubacije, kod prvih kliničkih simptoma bolesti. Nakon bolesti, HBsAg se obično, ali ne uvijek, može detektirati u periodu 1 – 4 mjeseca. Ukoliko HBsAg ostaje u krvotoku više od 6 mjeseci, kao što je slučaj s 90% novorođenčadi i u oko 10% infekcija u odraslih, eliminacija virusa se neće uskoro dogoditi. To se naziva status HBsAg-nosioca.

Povišeno:

Pozitivan nalaz ukazuje na HBV infekciju.

Vrijeme određivanja:

Rezultat isti dan

Kvantifikacija HBV DNK u serumu korisni su za:

-Diagnozu nekih slučajeva rane akutne infekcije HBV (prije pojave HBsAg)

– Dijagnostičko razlikovanje aktivne od pasivne HBV infekcije

– Nadzor odgovora na anti-HBV terapiju

 

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Određivanje genotipa virusa pomaže u određivanju dužine trajanja liječenja, kao i o procjeni moguće uspješnosti  izlječenja.

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Kvalitativni PCR određuje prisutnost  virusa u krvi. Kvantitativni PCR mjeri količinu virusa u krvi,a iskazuje se brojem  kopija virusa u 1 ml krvi ili internacionalnim  jedinicama u 1 ml krvi (IU /ml)

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Westren blot   se koristi za potvrdu anti-HCV reaktivnosti, odnosno postojanja antitijela protiv virusa hepatitisa C. U nekim situacijama  pomaže potvrdno testiranje ovom metodom, npr. kod osoba  kod  kojih je EIA test pozitivan (dokazana antitijela), a HCV RNA negativan (nije dokazan virus). Pozitivan EIA test  u takvim situacijama  može značiti  lažno-pozitivnu reakciju, oporavak od hepatitisa C ili trajnu virusnu  infekciju  kod  koje je broj kopija virusa prenizak da bi se detektovao. Ukoliko je ova pretraga pozitivna kod takvih pacijenata, pacijent se najvjerojatnije oporavio od hepatitisa C te još uvijek ima antitijela. Ukoliko je Western blot test negativan, najvjerojatnije je EIA rezultat lažno-pozitivan. Ukoliko je rezultat neodređen, potrebno je ponavljanje HCV RNA testiranja.

 Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Približno 25% ukupnog Holesterola u serumu se prenosi kao HDL frakcija. Brojne kliničke i epidemiološke studije pokazale su jaku, obrnuto proporcionalnu, vezu između HDL Holesterola i incidencije kardio-vaskularnih oboljenja. Predloženo je da se uzimanje i prijenos Holesterola iz perifernog tkiva do jetre smatra zaštitnim faktorom kod stvaranja aterosklerotskih naslaga. Niski HDL-Holesterol je faktor rizika neovisan o ukupnoj razini kolesterola i predstavlja visoku vjerojatnost za kardiovaskularna oboljenja. Mjerenje HDL-Holesterola koristi se kod ranog otkrivanja rizika ateroskleroze, a može se koristiti i u praćenju pojedinaca tijekom terapije s lijekovima za snižavanje razine lipida.

Povišeno:

Povišene vrijednosti HDL-Holesterola mogu se naći u hipotiroidizmu, inzulin ovisnom dijabetesu, von Willebrandovoj bolesti, bilijarnoj cirozi te nefrotskom sindromu.

Sniženo:

Snižene vrijednosti mogu se naći u septikemiji, različitim infekcijama, hipertiroidizmu, diabetes mellitusu, sindromu policističnih jajnika, guši, reumatskim bolesti, primarnoj hipertenziji, akutnom infarktu miokarda, aterosklerozi, kroničnom hepatitisu, cirozi jetre, celijakiji, nefrotskom sindrom, kroničnoj bolesti bubrega te fiziološki u postmenopauzi.

Napomena

Za ovu pretragu se mora biti natašte.

 

Vrijeme određivanja:

Rezultat isti dan

Helicobacter pylori (H. pylori) spiralna je bakterija  koja je nađena na sluznici čovjekova želuca i jedina je bakterija koja može preživjeti u nepogodnoj kiseloj sredini u želucu.  Ova bakterija dovodi do dugotrajne (kronične) upalne  reakcije želuca (gastritisa).

Način prijenosa  bakterije H. pylori  još nije potpuno istražen. Dosadašnja istraživanja upućuju na to da se infekcija prenosi izravno od zaražene osobe na zdravu, ali nije isključen prijenos inficiranom  hranom ili vodom  te životinjama.

Ima više dijagnostičkih postupaka kojima se može utvrditi infekcija bakterijom H. pylori. Jedna skupina postupaka posredno dokazuje da je bakterija prisutna u organizmu. U tu skupinu postupaka spadaju:

• urea izdisajni test– dokazuje se prisutnost bakterije u želucu njezinom aktivnosti u razgradnji uree. Test je jednostavan i pouzdan i provodi se iz uzoraka izdahnutog zraka prije i nakon  uzimanja otopine 13C uree
• pregled uzoraka krvi – dokazuje se postojanje specifičnih antitijela u krvi  zaražene osobe. S obzirom na to da antitijela mogu biti prisutna u organizmu još godinama nakon izlječenja od infekcije bakterijom H. pylori, ne koristi se u kontroli uspješnosti provedenog liječenja od  ove infekcije
• pregled stolice– dokazuje se postojanje antigena u stolici bolesnika

 

Druga skupina dijagnostičkih postupaka provodi se u sklopu specijalističke  gastroenterološke obrade  koja uključuje provođenje  endoskopskog  pregleda  jednjaka, želuca i dvanaesnika.

 Vrijeme određivanja:

2-3 dana

Hepatitis A je ozbiljna bolest jetre uzrokovana virusom hepatitisa A (HAV). HAV se može naći u stolici (fecesu) ljudi s hepatitisom A te se obično širi bliskim kontaktom (npr. prljave ruke ili zajedničko kućanstvo). Također se može proširiti konzumiranjem hrane i vode zaražene s HAV. Test Anti-HAV na ukupna antitijela (detektira IgM i IgG) otkriva trenutnu i prijašnju HAV infekciju, a također je pozitivan i nakon cijepljenja protiv hepatitisa A. Svaki pozitivan rezultat upućuje na imunost. Na osnovi dosadašnjeg iskustva poznato je da koncentracija manja i od 10 IU/L znači zaštitu od infekcije.

Vrijeme određivanja:

Rezultat isti dan

HepatitisE upalna je bolest jetre uzrokovana virusom hepatitisa E. Virus hepatitisa E prenosi se fekalno-oralnim  putem, najčešće konzumiranjem zagađene vode. Osim toga može se prenijeti hranom, odnosno namirnicama koje potječu od zaraženih životinja, transfuzijom krvi ili krvnih pripravaka i  prijenosom od majke na plod tokom trudnoće. Rizični čimbenici koji pogoduju  širenju ovog virusa su nehigijenski uvjeti, prije svega voda zagađena fekalijama. Hepatitis E najčešće je samoregulirajući, odnosno bolest prolazi unutar 4 do 6 sedmica, ali ponekad  može prijeći u fulminativni hepatitis i uzrokovati akutno zatajenje jetre i smrt. Hepatitis E može uzrokovati stopu smrtnosti od 20% kod  žena u trećem  tromjesečju trudnoće.

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Histamin se najčešće spominje u kontekstu  medijatora akutnih alergijskih reakcija u ljudi. Naime, u alergičnih osoba kontaktom alergena (bilo da je riječ o hrani, lijekovima, peludi i sl.) i specifičnog  protutijela u organizmu dolazi do lančanih reakcija  potaknutih imunološkim  sustavom  koji rezultiraju  oslobađanjem spojeva, među  kojima se ističe histamin. Oslobađanje histamina ima za posljedicu niz karakterističnih simptoma, od probavnih tegoba (nadutost, proljev, grčevi) do reakcija na koži (urtikarija) i dišnim organima (hunjavica, poteškoće disanja). U teškim slučajevima može doći do anafilaksije, ozbiljne alergijske reakcije koja se manifestira teškim disanjem, oticanjem  jezika i ždrijela, naglim padom  tlaka i gubitkom svijesti a koja zahtijeva hitnu ljekarsku  pomoć.Histamin se ne oslobađa samo tokom alergijske reakcije. Razna hrana i  napitci  prirodno sadrže određene količine histamina ili on može nastati  tokom  njihove razgradnje.

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

To je enzim čija aktivnost može biti povišena kod nekoliko lizosomskih bolesti (ponajprije Gaucherova bolest, ali i Niemann-Pickove bolesti), pa ga ima opravdanja mjeriti u bolesnika s progresivnom  bolešću  koja se očituje povećanjem jetre i/ili slezene, eventualno u kombinaciji s nejasnim  neurološkim  simptomima, trombocitopenijom i/ili promjenama na kostima.

 Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Antitijela na HIV mogu  se odrediti 4 do 12 sedmica nakon infekcije i ostaju za cijeli život. Svaki pozitivan  nalaz antitijela mora se potvrditi s nekom drugom  metodom (Western blot, HIV PCR).

Vrijeme određivanja:

Rezultat isti dan

Tehnikom lančane reakcije polimeraze (engl. Polymerase Chain Reaction – PCR) iz krvnog  uzorka ispitanika se testira prisutnost na nukleinske kiseline virusa HIV-a u organizmu. Koncentracija virusne HIV- RNA u akutnoj fazi je vrlo visoka i prelazi vrijednosti od 50.000 kopija, pa sve do nekoliko milijuna kopija.
PCR test skraćuje razdoblje lažne negativnosti u inficiranih osoba (tzv. windov  razdoblje) i omogućuje rano postavljanje dijagnoze. PCR je korisna metoda dijagnostike za određivanje prognoze bolesti, donošenje odluke o započinjanju terapije, praćenje  uspješnosti terapije i određivanju  osjetljivosti virusa na antiretrovirusne lijekove (razvoj rezistencije).

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Rezistencija na antiretrovirusne lijekove jedan je od najvažnijih problema s kojima se susrećemo pri liječenju HIV-bolesti.  Rezistenciju definiramo kao smanjenu osjetljivost HIV-a tipa 1 na lijekove u laboratorijskom modelu kultivacije. Jednostavnije rečeno, pojavom  rezistencije virus u organizmu osobe koja živi s HIV-om prestao je biti osjetljiv na lijekove, tj. određena kombinacija lijekova prestala je biti učinkovita. Nakon pojave rezistencije, potrebno je promijeniti kombinaciju antiretrovirusnih lijekova i odabrati novu na koju je virus još osjetljiv.

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Prisutnost HLA-B27 povezana je s nekim autoimunim i imunim posredovanim bolestima, uključujući:

•  Ankilozantni spondilitis,koji uzrokuje upalu kostiju u kralježnici
•  Reaktivni artritis,koji uzrokuje upalu  zglobova, uretre i očiju, a ponekad i lezije na koži
• Mladenački reumatoidni artritis
• Anteriorni uveitis , koji uzrokuje oticanje i iritaciju u srednjem sloju oka

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Holinesteraza (pseudoholinesteraza ili holinesteraza II) nalazi se u jetri, pankreasu, srcu, serumu i bjeloj masi mozga. Ovaj enzim  ne treba mješati sa acetilholinesterazom  iz eritrocita, koja se još naziva i holinesteraza I.

 Uzroci povišenih vrijednosti:

Alkoholizam
Astma
Psorijaza

Uzroci sniženih vrijednosti:

Akutne i hronicne hepatocelularne insuficijencije
Kolagene bolesti
Trovanje organofosfatnim insekticidima

 Vrijeme određivanja:

2-3 dana

Holesterol nastaje podjednako diljem tijela i jedan je od osnovnih sastojaka stanične membrane i lipoproteina. Isto tako, kolesterol je jedan od polaznih tvari u tvorbi steroidnih hormona i žučne kiseline. Holesterol zbog svog kemijskog sastava nije topiv u vodenom mediju, pa tako krvotokom može putovati samo vezan za neki protein. Ovisno o omjeru masnoća:protein, kolesterol može biti HDL (high density lipoprotein, frakcija s puno proteina) ili LDL (low density lipoprotein, frakcija s manje proteina). Koncentracija ukupnog holesterola stoga pruža samo osnovnu sliku, koja indicira daljnje potrebne laboratorijske pretrage metabolizma lipoproteina (HDL, LDL i trigliceridi).

Povišeno:

Koncentracija kolesterola u krvi povećava se u nizu bolesti. Povećana je u početnoj fazi hepatitisa, zatim u opstruktivnoj žutici, lipoidnoj nefrozi, nefritisu, hipotireozi i dijabetesu melitusu. U primarnoj hiperkolesterolemiji (tip IIa hiperlipoproteinemije) primarni je defekt u samom metabolizmu kolesterola.

Sniženo:

Sniženje koncentracije kolesterola u krvi rjeđe je i nalazi se obično kod hiperfunkcije štitnjače (Basedowljeva bolest). Niske koncentracije kolesterola nalaze se i u teškim oštećenjima funkcije jetre, u cirozi i teškim kroničnim hepatitisima te u malignim bolestima, u postoperativnim stanjima i općenito kod slabe prehrane.

Vrijeme određivanja:

Rezultat isti dan

Humani placentarni laktogen, koji je produkt hPL-A i hPL-B gena, luči se u maternalnu  i fetalnu cirkulaciju poslije šeste sedmice gestacije . Zajedno sa hHR-V stimulira sintezu IGF-I majke i usklađuje intermedijarni metabolizam, što povećava raspoloživosti glukoze i aminokiselina prema fetusu. U fetusu, hPL, preko laktogeničkih receptora ili mogućih jedinstvenih PL receptora, djeluje na embrionalni razvoj regulacijom  intermedijarnog metabolizma, stimulacijom  produkcije IGF-a, inzulina, adrenokortikalnih hormona i pulmonalnog surfakanta

 Uzroci povišenih vrijednosti:

-Višestruka trudnoća, placentalni trofoblastni tumor, intaktna molarna trudnoća, dijabetes, Rh inkompatibilnost

Uzroci sniženih vrijednosti:
– Toksemija, hidatiformna mola, horiokarcinom, placentalna insuficijencija

 Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Hrom ima funkcionalnu  ulogu u metabolizmu  glukoze tako što potencira delovanje insulina povećavajući osetljivost insulina, njegovo vezivanje, kao i broj receptora za insulin na ciljnim ćelijama. U svom trovalentnom obliku  hrom (Cr³⁺) može poboljšati toleranciju glukoze kod osoba koje su u stanju proteinsko-kalorijske neishranjenosti.
Hrom  je komponenta jedinjenja koje se naziva faktor tolerancije na glukozu (eng. Glucose tolerance factor – GTF) koji deluje zajedno sa insulinom  transportujući glukozu  kroz ćelijsku membranu u ćeliju. Glukoza  se koristi kao  izvor energije. Ukoliko se unosi dovoljna količina hroma to dovodi do smanjenih potreba za insulinom u organizmu.

Insulin takođe igra važnu ulogu i u metabolizmu  masti i proteina, tako da je hrom  neophodan i za normalno funkcionisanje ovih procesa. Adekvatan unos hroma je neophodan  i za održanje adekvatnog  nivoa  holesterola i ima važnu  ulogu u mršavljenju.

Vrijeme određivanja:

7-10 dana

Herpes infekcije široko su raširene u cijelom  svijetu. Zbog nastanka uglavnom latentnih (spavajućih) oblika zaraze, uz mogućnost reaktivacije i sve veće učestalosti  recidiviranja, njima zaražene osobe doživotni su kliconoše i izvor potencijalne zaraze za članove uže obitelji, kao i za spolne partnere.
Najčešći uzročnici  herpes infekcija u ljudi  su  pripadnici Alphaherpesvirusa: Herpes simplex virus (HSV) tip 1 i 2 (uzročnici oralnog i genitalnog herpesa) i Varicella zoster virus (uzročnik vodenih ospica i zostera). Serološka i molekularna dijagnostika herpes infekcija je u posljednja dva desetljeća uvelike olakšala  identifikaciju  uzročnika. U odnosu  na klasični dokaz HSV virusa iz lezija i virusnih mjehurića direktnom  imunofluorescencijom  i citološkom  pretragom  materijala s dna herpetične  lezije (Tzankov test), molekularna dijagnostika herpes infekcija postaje zlatni standard dijagnostike u razvijenim zemljama svijeta, pa  i  kod nas. Moguće  ju je provesti ne samo iz različitih vrsta obrisaka (cerviksa, sluznice i kože vanjskoga muškoga i ženskog spolovila, mokraćne cijevi, oka, usne šupljine, nosa, analnog kanala i slično), nego i  iz krvi te seruma, mokraće, ejakulata i eksprimata prostate  te  likvora.

Vrijeme određivanja:

Rezultat isti dan